Sinds 2020 werkt Omgevingsdienst Drenthe op basis van risicogericht toezicht, waarbij de prioritering wordt bepaald op basis van data. Om te zorgen voor kwalitatief hoogwaardige data en om het werk van de toezichthouders verder te professionaliseren en uniformeren, wordt er sinds 2021gewerkt met de vier-ogen-check. Marla Hoogenbosch, handhavingsjurist en Lizette Hoeneveld, kwaliteitsmedewerker Toezicht en Handhaving leggen uit hoe dit werkt en wat het belang van deze manier van werken is.

Hoe werkt de vier-ogen-check?

Na een uitgevoerde milieucontrole verwerkt de toezichthouder de bevindingen in een rapportage en een eventuele brief aan het bedrijf dat is bezocht, die vervolgens worden gecontroleerd via het principe van de vier-ogen-check, waarvoor Lizette verantwoordelijk is. ‘Ik controleer onder andere of alles volgens werkafspraak is uitgevoerd, of alle noodzakelijk documenten zijn bijgevoegd en of er een juiste toepassing heeft plaatsgevonden van de huidige omgevingswet. In het geval van een overtreding, check ik of deze goed gemotiveerd en juridisch kloppend is vastgelegd en of deze in de juiste kwalificatie is ingedeeld volgens de Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingswet. Dat is belangrijk want op basis van deze kwalificatie wordt bepaald wat de volgende handhavingsstap is’, legt Lizette gedreven uit. Als de vier-ogen-checker het niet eens is met de beoordeling in de rapportage of als er zaken onduidelijk zijn, dan wordt daarover contact opgenomen  met de betreffende toezichthouder. Samen proberen ze de documenten dan zo snel mogelijk te optimaliseren.

De rapportage moet goed op orde zijn

Invoering van de vier-ogen-check stuitte in het begin op weerstand bij de collega’s. ‘We hebben het gelijk ook wel heel rigoureus aangepakt’, herinnert Marla zich. ‘Doordat het werk van de toezichthouders wordt gecontroleerd, voelde het voor sommigen alsof er werd getwijfeld aan hun vaardigheden. Dat is zeker niet zo, zij zijn en blijven nog steeds de specialist. Het gaat er bij de vier-ogen-check vooral om, dat we er voor zorgen de rapportage goed op orde is, omdat deze een zaak kan maken of breken. Bovendien schrijf je als toezichthouder een rapportage niet alleen voor jezelf. De rapportages zijn ook belangrijk voor collega’s die na jou komen, voor onze opdrachtgevers de gemeenten en de provincie, voor een eventueel strafrechtelijk onderzoek en zelfs voor eventuele WOO-verzoeken die steeds meer voorkomen. Het is dus belangrijk dat alles goed en objectief is beschreven. Die check blijft mensenwerk en wordt daarom door een collega gedaan’, verklaart ze nuchter.

Toegevoegde waarde wordt gezien

Inmiddels is de vier-ogen-check ingeburgerd in onze organisatie en wordt de toegevoegde waarde ervan gezien. ‘We constateren nu soms ook hoe lastig het is als goede rapportage van zaken uit het verleden ontbreekt en hoe fijn het is wanneer je voorafgaand aan een bezoek van een locatie kunt lezen wat daar voorheen is gebeurd. Als er bijvoorbeeld sprake is geweest van agressie, dan kan de toezichthouder zich daar beter op voorbereiden’, legt Lizette uit. ‘Verder is de wet- en regelgeving in de afgelopen jaren enorm uitgebreid, wat vraagt om uitgebreidere controles en een goede vastlegging. We merken dat sommige toezichthouders het daarom fijn vinden om samen even te sparren over de rapportage van het toezicht. Door elkaar te bevragen en zaken te bespreken leren we ook van elkaar.’

‘Ik hoop dat we de vier-ogen-check steeds meer gaan zien als een goede streep onder ons werk en de kwaliteit die we leveren’

Het positieve effect van de vier-ogen-check

Er wordt sinds 2021 met de vier-ogen-check gewerkt en Marla en Lizette zien het positieve effect ervan. ‘Door de vier-ogen-check is de kwaliteit van zowel onze data als onze rapportages en brieven verhoogd en zijn deze voor iedereen ook beter leesbaar en te begrijpen. Dat laatste is belangrijk omdat het openbare informatie betreft. Verder kunnen we ons werk beter verantwoorden naar zowel onze opdrachtgevers, gemeenten en provincie, als naar de maatschappij. En doordat we meer en kwalitatief betere data hebben, kunnen we ons werk makkelijker monitoren en het risicogestuurd werken verder verbeteren’, sommen ze op. We voeren nu risicogericht toezicht uit, waar de milieurisico’s het hoogst zijn. ‘Als resultaat daarvan zien we binnen ons juridische team meer en langer lopende handhavingszaken, met zwaardere overtredingen en een toegenomen complexiteit, maar ook meer verbeuringen van dwangsommen.

‘Ons werk doet er toe’

Marla en Lizette zijn zichtbaar enthousiast over zowel de vier-ogen-check als over hun werk in het algemeen. Wat maakt het werken bij Omgevingsdienst Drenthe zo leuk? ‘De diversiteit’, is de eerste reactie van Lizette. ‘Het is elke keer weer een verrassing wat voor soort zaak of klacht je voorgeschoteld krijgt. De onderwerpen zijn heel uiteenlopend en er doen zich nog steeds nieuwe en interessante milieusituaties voor. Verder geeft het iedere keer weer een goed gevoel als we zien dat overtredingen zijn opgelost. Dat een bedrijf bijvoorbeeld speciale lekbakken heeft aangeschaft om te voorkomen dat stoffen in onze omgeving terecht komen, die niet goed zijn voor mens en natuur. Ons werk doet er echt toe’, benadrukt ze. Marla knikt instemmend en vult aan: ‘We willen onze eigen directe leefomgeving graag schoon en veilig houden voor onszelf, voor onze buren, onze kinderen en de generaties die na ons komen. Daar komt nog bij dat Omgevingsdienst Drenthe een hele fijne organisatie en werkgever is, met collega’s die allemaal specialisten zijn en waar je op terug kunt vallen. Het was in de afgelopen jaren soms best pittig, maar we hebben met elkaar enorme stappen vooruit gemaakt. Ik hoop dat we de vier-ogen-check in de toekomst steeds minder gaan zien als een administratieve last, maar als een goede streep onder ons werk en de kwaliteit die we leveren.’